کودک کتابخوان
کتابخوانی برای کودکان را از کجا آغاز کنیم؟
در دنیای امروز که تکنولوژی و سرگرمی‌های دیجیتال به شدت در حال گسترش هستند، علاقه‌مند کردن کودکان به کتابخوانی می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. بااین‌حال، ایجاد عادت مطالعه در کودکان نه‌تنها به رشد ذهنی و افزایش مهارت‌های زبانی آنها کمک می‌کند، بلکه تأثیرات مثبتی بر تفکر انتقادی، خلاقیت، تمرکز و موفقیت تحصیلی آنها دارد. بسیاری از والدین می‌پرسند که چگونه می‌توان کودک خود را به یک خواننده مشتاق تبدیل کرد. پاسخ به این سؤال در ایجاد محیطی مناسب برای مطالعه، انتخاب کتاب‌های جذاب و ایجاد تجربیات مثبت از خواندن نهفته است. در ادامه، به بررسی راهکارهایی می‌پردازیم که می‌توانند به والدین و مربیان در پرورش کودکی کتابخوان کمک کنند.
از خردسالی شروع کنید
کودک شما حتی از زمان نوزادی می‌تواند به صدای شما گوش دهد و یا به تصاویر نگاه کند. پس حتما کتابخوانی را از همان دوران ابتدایی تولد شروع کنید. کتاب را با صدای بلند و رسا بخوانید و هنگام خواندن به تصاویر اشاره کنید. این کار شما باعث می‌شود که فرزند شما از دو منبع اطلاعات بدست بیاورد: یکی فهم صدا و زبان شما و دیگری با فهم اشیاء واقعی. حتی زمانی که کودک شما شروع به خواندن کرد هم می‌توانید این کار را به عنوان تمرین انجام دهید.
اگر کودک شما هنوز علاقه‌ای به خواندن پیدا نکرده است ، برای آغاز خیلی دیر نیست.
۱. ایجاد محیطی سرشار از کتاب
محیط اطراف کودک نقش بسیار مهمی در شکل‌گیری عادت‌های او دارد. اگر کودکان در خانه‌ای رشد کنند که کتاب‌ها در دسترس باشند و والدین خود را در حال مطالعه ببینند، احتمال بیشتری دارد که خودشان نیز به کتابخوانی علاقه‌مند شوند. برای این منظور، می‌توان کتابخانه کوچکی در اتاق کودک یا بخش‌های مختلف خانه ایجاد کرد و کتاب‌هایی با جلدهای رنگارنگ و جذاب در دسترس او قرار داد.
علاوه بر این، لازم است که کودکان بتوانند به‌راحتی به کتاب‌های مناسب سن خود دسترسی داشته باشند. داشتن قفسه‌های کتاب در ارتفاع مناسب، استفاده از سبدهای کتاب در اتاق نشیمن و حتی گذاشتن کتاب‌های داستانی در کنار اسباب‌بازی‌ها می‌تواند کودک را به سمت خواندن سوق دهد.
۲. تبدیل کتابخوانی به یک فعالیت لذت‌بخش و سرگرم‌کننده
خواندن را کار اجباری یا مانند مشق شب قرار ندهید. فرزندان خود را تشویق و یادآوری به کتاب خواندن کنید، اما به آنها اجازه دهید درباره‌ی زمان خواندن و مدت آن، خودشان تصمیم نهایی را بگیرند. احساس این که مجبور به خواندن هستند، بی‌گمان لذت این تجربه را از آنها می‌گیرد.
اگر کودک شما به خواندن گرایشی ندارد، کوشش کنید علت اصلی بی‌علاقگی او را شناسایی کنید. اگر بچه‌های شما با واژه‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کنند، چند کتاب سطح پایین‌تر پیدا کنید تا با تشخیص واژگانی که آنها را یاد دارند، اعتماد به‌نفس پیدا کنند. به‌تدریج به سراغ کتاب‌های سخت‌تر بروید تا هنگامی که مشتاقانه و خودخواسته سراغ خواندن بروند.
گزینه‌ی دیگر، آزمودن کتاب‌های صوتی است. شنیدن این که دیگری با اعتماد به‌نفس می‌خواند، راهی عالی برای تجربه‌ی تسلط و شیوایی کلام است و آنها از کتاب لذت می‌برند بدون این که تپق بزنند.
اگر مشکل فرزندان شما، موضوع کتاب است و خواندن آن را خسته‌کننده می‌دانند، آنها را با انواع مختلف مطالب خواندنی آشنا کنید.
۳. انتخاب کتاب‌های مناسب و جذاب برای کودک
یکی از مهم‌ترین دلایلی که برخی کودکان علاقه‌ای به مطالعه ندارند، انتخاب کتاب‌های نامناسب برای سن و علایق آنها است. کتاب‌هایی که بیش‌ازحد پیچیده یا کسل‌کننده باشند، می‌توانند کودک را از کتابخوانی دور کنند. والدین باید به علایق فرزند خود توجه کرده و کتاب‌هایی را انتخاب کنند که برای او جذاب باشند.
برای کودکان خردسال، کتاب‌های تصویری با داستان‌های ساده و رنگ‌های شاد مناسب هستند. برای کودکان بزرگ‌تر، کتاب‌هایی که شامل داستان‌های ماجراجویانه، علمی-تخیلی یا طنز باشند، می‌توانند جذابیت بیشتری داشته باشند. همچنین، مجموعه‌های داستانی که شخصیت‌های موردعلاقه کودک را در برمی‌گیرند، باعث می‌شوند که کودک برای خواندن ادامه ماجراها مشتاق باشد.
۴. تشویق کودک به تعامل با کتاب‌ها
کودکان باید حس کنند که کتاب‌ها فقط وسیله‌ای برای خواندن نیستند، بلکه می‌توانند با آنها تعامل داشته باشند. یکی از روش‌های مؤثر، تشویق کودکان به بازگویی داستان‌ها، نقاشی کشیدن درباره آنها یا حتی نوشتن پایان جدید برای داستان‌های موردعلاقه‌شان است.
علاوه بر این، کتاب‌های تعاملی مانند کتاب‌های لمسی، کتاب‌های پازلی و کتاب‌های دارای صدا می‌توانند توجه کودکان را بیشتر جلب کنند. استفاده از کتاب‌های الکترونیکی که شامل انیمیشن‌ها و صداهای جذاب هستند نیز می‌تواند به‌عنوان روشی برای آشنا کردن کودکان با دنیای کتاب‌ها مفید باشد.
کتاب‌ها را به‌طور مستقیم تجربه کنید
هنگامی که بچه‌های شما کتاب‌های بیشتری می‌خوانند، شاید گمان کنند که اگر شخصیت کتاب باشند، چگونه خواهد بود. یک راه عالی برای پشتیبانی از دلبستگی آنها به مطالعه، کمک به آنان در به تصویر کشیدن بخش‌هایی از کتابی که دوست دارند است.
به‌دنبال دستورالعمل نوشیدنی کُره‌ای «هری پاتر» یا غذای تُرکی «شیر، جادوگر و کمد» بگردید و آن را با فرزندتان درست کنید. پس از مطالعه‌ی کتاب «باغ مخفی» با‌هم شروع به کاشت گل و گیاه کنید.
همچنین می‌توان بعد از خواندن یک داستان درباره حیوانات، کودک را به باغ‌وحش برد یا پس از خواندن کتابی درباره فضا، همراه با او به تماشای ستاره‌ها نشست. این ارتباط بین داستان‌ها و تجربیات واقعی، باعث می‌شود که کودک مطالعه را با لحظات شاد و خاطره‌انگیز مرتبط کند.
یک روش جالب دیگر برای جشن گرفتن به پایان رساندن یک کتاب، دیدن فیلم سینمایی آن است. دیدن این که شخصیت‌های محبوب روی نمایشگر تلویزیون زنده می‌شوند، راهی آسان برای لذت بردن از مطالعه است.
۵. تعیین زمان مشخصی برای مطالعه در برنامه روزانه
برای آنکه کودک عادت به مطالعه پیدا کند، لازم است که کتابخوانی به بخشی از برنامه روزانه او تبدیل شود. اختصاص دادن زمانی مشخص برای خواندن کتاب، مثلاً قبل از خواب یا بعد از ناهار، باعث می‌شود که کودک این فعالیت را به‌عنوان یک عادت پایدار در زندگی خود بپذیرد.
والدین می‌توانند همراه با کودک خود به خواندن بپردازند و این زمان را به لحظات صمیمی و ارزشمند خانوادگی تبدیل کنند. کودکانی که به‌طور منظم و در محیطی آرام کتاب می‌خوانند، نه‌تنها مهارت‌های زبانی و شناختی بهتری پیدا می‌کنند، بلکه به‌مرورزمان از مطالعه به‌عنوان راهی برای آرامش و لذت بردن از لحظات زندگی استفاده خواهند کرد.
الگو باشید
شما مهم‌ترین کسی هستید که بچه‌های‌تان از او انتظار دارند. بچه‌ها عاشق تقلید از پدر و مادر و انجام دادن کارهایی هستند که آنان روزانه انجام می‌دهند.
پیاپی به بچه‌های‌تان نگویید مطالعه کنند، بلکه با کتاب خواندن به آنها نشان دهید. «دو صد گفته چون نیم کردار نیست».
هنگامی که دلبستگی‌تان به مطالعه و کتاب را الگوی خود قرار دهید و شادی را که در زندگی شما پدید می‌آورد به آنها نشان دهید، آنان نیز گرایش پیدا می‌کنند همین احساس را داشته باشند.
همچنین، تعریف کردن داستان‌هایی از کتاب‌هایی که والدین در دوران کودکی خوانده‌اند، می‌تواند حس کنجکاوی کودک را برانگیزد و او را ترغیب کند که همان کتاب‌ها را بخواند. ایجاد فضایی دوستانه برای بحث درباره داستان‌ها و ایده‌های جدید نیز می‌تواند انگیزه مطالعه را در کودک افزایش دهد.
صبور باشید
گاهی ما فراموش می‌کنیم که بچه بودن به چه گونه است و از آنها مانند بزرگسالان کتاب را گوش دهند و بفهمند. ولی کتابخوانی برای کودکان اصلا به این شکل نیست و صبر زیادی می‌طلبد. همیشه باید در یاد داشته باشیم که اکثر آنها درک زیادی از کتابخوانی ندارند و حتی مفهوم آن را نمی‌دانند.
پس انتظار خود را پایین بیاورید و به آنها اجازه دهید تنها از شنیدن صدای شما لذت ببرند. اگر موضوعی را متوجه نمی‌شوند، به آنها سخت نگیرید.
نکات مهم
به علایق و سلایق فرزندتان توجه کنید و کتاب‌هایی را انتخاب کنید که از آنها لذت می‌برند.
فرزندتان را به زور به مطالعه وادار نکنید.
مطالعه را به یک فعالیت لذت‌بخش و خانوادگی تبدیل کنید.
برای فرزندتان وقت بگذارید و با او در مورد کتاب‌هایی که می‌خواند صحبت کنید.
از کتابخانه‌ها، کتابفروشی‌ها و منابع آنلاین برای یافتن کتاب‌های مناسب برای فرزندتان استفاده کنید.
از شیوه های خلاق داستان گویی استفاده کنید به عنوان مثال
ü اجرای داستان‌ها به صورت نمایشنامه
ü نقاشی شخصیت‌های داستان
ü خلق داستان‌های جدید بر اساس کتاب خوانده‌شده
ü بحث و تبادل نظر درباره‌ی کتاب‌ها با دوستان و خانواده
انتخاب کتاب‌های مناسب برای سنین مختلف
ü نوزادان (0 تا 3 ماه): کتاب‌های مصور با رنگ‌های شاد و تصاویر ساده
ü شیرخواران (4 تا 11 ماه): کتاب‌های مصور با تصاویر واضح و داستان‌های کوتاه و ساده
ü نوپایان (1 تا 2 سال): کتاب‌های مصور با داستان‌های ساده و آهنگین
ü پیش دبستانی (3 تا 5 سال): کتاب‌های داستانی با شخصیت‌های جذاب و تصاویر زیبا
ü مدرسه‌ای (6 تا 13 سال): کتاب‌های داستانی، علمی، تاریخی و رمان‌های مصور
ü نوجوانان (14 تا 17 سال): رمان‌های نوجوانان، کتاب‌های علمی و غیرداستانی، و اشعار
سخن پایانی
پرورش علاقه‌مندی به مطالعه در بچه‌ها یکی از بزرگ‌ترین هدایایی است که به آنها می‌توانید بدهید.
خواندن کتاب بچه‌ها را به هرجایی که تصور می‌کنند، می‌تواند منتقل کند و مزیت‌های کوتاه‌مدت و بلند‌مدتی که برای آنها فراهم می‌کند بی‌شمار است.
از نکته‌های گفته شده برای تشویق بچه‌ها به خواندن به‌عنوان بخشی لذت‌بخش از زندگی بهره ببرید و بدانید ارزش این تلاش را دارد.
